Kiedy dojdzie do powstania pracy nadliczbowej

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Pojęcie przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy odnieść należy do systemów równoważnego czasu pracy (m.in. systemu równoważnego czasu pracy). W stosunku do systemów równoważnych ustawodawca posługuje się pojęciem przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy. Jednak obowiązujące pracowników zatrudnionych w tych systemach normy czasu pracy pozostają niezmienione i wynoszą 8 godzin (norma dobowa) oraz 40 godzin (norma tygodniowa).

Dlatego też pracą w godzinach nadliczbowych pracownika zatrudnionego w równoważnym systemie czasu pracy będzie:

• praca ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z ustalonego dla pracownika harmonogramu czasu pracy (np. praca powyżej 10 godziny w danej dobie),
• praca ponad obowiązującą pracownika dobową normę czasu pracy (8 godz.), w przypadku gdy wymiar czasu pracy w danej dobie został zaplanowany na mniej niż 8 godzin lub w dniu wolnym od pracy,
• praca ponad obowiązującą pracownika przeciętną 40-godzinną tygodniową normę czasu pracy.  

Jak wynika z treści pytania, wskazany w nim pracownik zatrudniony jest w ramach równoważnego systemu czasu pracy, w którym dobowy wymiar czasu pracy może zostać przedłużony nawet do 12 godzin. Z tych względów, wykonywana przez pracownika praca we wskazanych w treści pytania dniach w wymiarze 10 godzin, jeśli tylko była planowana, nie powoduje powstania pracy nadliczbowej wynikającej z przekroczenia obowiązującego pracownika przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy.

W omawianym w pytaniu przypadku doszło jednak do przekroczenia obowiązującej pracownika przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, a tym samym do powstania pracy nadliczbowej wynikającej z przekroczenia normy średniotygodniowej.

W celu ustalenia dokładnej liczby tak powstałych godzin nadliczbowych należy dokonać następującego obliczenia:

 1/ od faktycznie przepracowanych w danym okresie rozliczeniowym godzin pracy (tj. 150 godz.) odejmuje się liczbę godzin pracy planowanych na dany okres rozliczeniowy obliczonych zgodnie z art. 130 kp (tj. 144 godz.), ponieważ wynik jest dodatni, to

2/ od tak uzyskanego wyniku odejmuje się liczbę godzin, które powstały z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia dobowego wymiaru czasu pracy lub jego przedłużonego wymiaru (w tym przypadku wartość ta wynosi 0),

3/ otrzymana w ten sposób liczba godzin pracy (tj. 6) wyraża liczbę godzin nadliczbowych powstałych z tytułu przekroczenia przeciętnie tygodniowych norm czasu pracy, za którą oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi należy wypłacić wynagrodzenie powiększone o 100% dodatek za każdą godzinę takiej pracy.

W drugim natomiast przypadku liczba godzin pracy pomad obowiązującą pracownika dobową normę czasu pracy wynosiła 25.

W obu przypadkach dokonane wyliczenia są prawidłowe.

Za pracę w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy pracownikowi przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, 100% dodatek za każdą godzinę pracy. Wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych wynikających z przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy ustala się i wypłaca z końcem okresu rozliczeniowego.

W celu obliczenia stawki godzinowej normalnego wynagrodzenia za pracę należy stawkę miesięczną wynagrodzenia podzielić przez obowiązujący w miesiącu w którym dokonuje się wypłaty tego wynagrodzenia wymiar czasu pracy ustalony zgodnie z art. 130 k.p. Przez normalne wynagrodzenie za pracę rozumie się wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie.

Dokładna wysokość wynagrodzenia za 1 godzinę pracy nadliczbowej zależy więc od liczby godzin, do przepracowania w miesiącu, w którym dokonywana będzie wypłata należnego wynagrodzenia za pracę nadliczbową. Przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu, należy przy tym rozumieć obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy obliczony zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 130 kp, na dany miesiąc. Dokonując przedmiotowego obliczenia nie bierze się zatem pod uwagę liczby faktycznie przepracowanych przez pracownika godzin w danym miesiącu lecz liczbę godzin jaka wynika z ogólnego wymiaru czasu pracy ustalonego zgodnie z art. 130 kp.

Powyższe potwierdza pismo Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy z 23 stycznia 2008 r.

A zatem przykładowo kwotę normalnego wynagrodzenia za pracę tj. 3.830 zł (3.200 zł wynagrodzenia zasadniczego + 630 zł dodatku stażowego) należy podzielić przez obowiązujący pracownika w czerwcu 2022 r. wymiar czasu pracy np. 3.830 : 168 godz. = 22,79 zł. Otrzymana w ten sposób kwota stanowi normalne wynagrodzenie za jedną godzinę pracy nadliczbowej pracownika wskazanego w pierwszej części pytania.

Za 6 godzin nadliczbowych powinien on zatem otrzymać normalne wynagrodzenie w kwocie 136,74 zł.

Podstawę obliczania dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych stanowi natomiast wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.

Tym samym aby obliczyć wysokość dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, w sytuacji, gdy pracownik otrzymuje zasadnicze wynagrodzenie za pracę w wysokości 3.200 zł, wskazaną kwotę należy podzielić przez liczbę godzin, która przypadała do przepracowania w miesiącu, w którym pracownik wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych, tj. 3.200 zł : 168 godz. = 19.04 zł.

 Z tytułu 6 godzin nadliczbowych wynikających z przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy (płatnej 100% dodatkiem do wynagrodzenia) pracownik powinien otrzymać dodatek w kwocie 114,24 zł (19,04 zł x 6)

Łącznie z tytułu pracy nadliczbowej pracownikowi należy zatem wypłacić kwotę 250,98 zł.